Tehlikeli Maddelerin Taşınması Nedir?
Özet
Tehlikeli maddelerin taşınması lojistik sektöründe çok büyük öneme sahiptir. Tehlikeli madde taşımacılığında meydana gelen kazalar maddi kayıplara, kişisel yaralanmalara, can kayıplarına, sosyo ekonomik yıkımlara neden olmaktadır. Tehlikeli maddelerin taşınması taşıma moduna göre de sınıflandırılabilir. Örneğin karayolu, denizyolu, havayolu, demiryolu, v.b. En çok tercih edilen tehlikeli madde taşımacılığı modu karayoludur. Ancak bazı durumlarda çok modlu taşımacılık da yapılabilir. Tehlikeli maddelerin taşınmasında oluşabilecek riskleri minimuma indirebilecek taşıma yöntemleri üzerinde çalışmalar yapılmaktadır.
1.Giriş
Tehlikeli maddeler insanlara ve çevreye zarar veren maddeler ve malzemelerdir. Birleşmiş Milletler (United Nations) tehlikeli maddeleri 9 sınıfta incelemektedir.
Sınıf 1 Patlayıcı maddeler ve nesneler
Sınıf 3 Alevlenir sıvılar
Sınıf 4.1 Alevlenir katılar, kendiliğinden tepkimeye giren maddeler ve duyarlılığı azaltılmış katı patlayıcılar
Sınıf 4.2 Kendiliğinden yanmaya yatkın maddeler
Sınıf 4.3 Su ile temas ettiğinde alevlenir gazlar açığa çıkartan maddeler
Sınıf 5.1 Yükseltgen maddeler
Sınıf 5.2 Organik peroksitler
Sınıf 6.1 Zehirli maddeler
Sınıf 6.2 Bulaşıcı maddeler
Sınıf 7 Radyoaktif malzemeler
Sınıf 8 Aşındırıcı maddeler
Sınıf 9 Muhtelif tehlikeli maddeler ve nesneler
- Tehlikeli Maddelerin Taşınmasındaki Kaza istatistikleri (USA)
Ülkeler tehlikeli maddelerin taşınmasında özel önlemler almak zorundadır. Tehlikeli maddelerin farklı modlarda ve çok sayıda farklı tehlikeli madde çeşidinin taşınması kaza riskini arttırmaktadır. Tehlikeli maddeler ile ilgili kaza meydana geldiğinde, insanların ve çevrenin zarara uğraması kaçınılmazdır. Buna rağmen sadece birkaç devlet tehlikeli maddelerin taşınmasıyla ilgili özel departmanlar oluşturmuşlardır. Bu departmanlar tehlikeli madde kazaları ve bunların sonuçları ile ilgili veritabanı oluşturmuşlardır.
Şekil 1: Tehlikeli Sınıfların kaza oranları USA (2013)
Tehlikeli malların taşınması özel bir konudur. Böylece bazı kanunlarla kısıtlamalar yapılmışlardır. Tehlikeli maddelerin kara yoluyla taşınmasıyla ilgili Uluslararası Avrupa Antlaşması (ADR) 30 Eylül 1957 yılında taslağı oluşturulmuş ve 29 Ocak 1968 yılında yürürlüğe girmiştir. Şu ana kadar 49 ülke ADR’ ye taraf olmuşlardır ve Tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınmasını ADR’ ye uygun taşınmaktadır.
Tehlikeli maddelerin taşınmasında farklı modlar da kullanılmaktadır. Amerika’da 2007-2013 yılları arası kaza ve ölüm sayılarının farklı modlara göre değişimi incelenmiştir.
Tehlikeli maddelerin taşınmasında meydana gelen kazaların sonuçlarının çok ağır olmasına rağmen az sayıda ülke riskleri önleme konusunda önemli adımlar atmış ve bunun yanında özel bazı düzenlemeler yapmışlardır. Kazalar hem maddi hem de ölümcül zararlara sebep vermektedir. Bunları önlemek için risklerin belirlenip bertaraf edilmesi gereklidir. İlgili veri tabanı oluşturularak kaza, maddi zarar, kişisel yaralanma ve ölüm sayıları istatistiksel bilgi vermesi açısında kayıt altına alınmalıdır.
Ülkemiz ADR’ ye 2010 yılında taraf olmuştur. 1 Ocak 2014 tarihi itibari ile ulusal mevzuat olarak anlaşma koşulları yürürlülüğe girmiştir. ADR sadece karayolu taşımacılığını ilgilendiren bir düzenleme olmayıp, bir maddenin bir noktadan diğer noktaya ulaşmasında rol alan tüm firmaları (üreteni, alıcıyı, taşıyanı, boşaltanı, depolayanı, ambalajlayanı, elleçleyeni, sürücüyü, aracı) yükümlülük altına alan bir uygulamadır.
Ülkemizde Lojistik sektöründeki Tehlikeli malların taşınması iş hacmi, taşınan malların miktarları ve gerek yurtiçi gerekse yurtdışına yapılan ticaret her geçen gün artış göstermektedir. Yeni bir iş alanı olanı olan Tehlikeli madde güvenlik danışmanlığı (TMGD) bu alanda öne çıkmaktadır.
Karayolu dışındaki diğer modlarla da tehlikeli maddelerin taşınması Ülkemize entegre olduktan sonra sektörel bazda genişleme olacaktır. Bununla birlikte TMGD işletmelerin tehlikeli madde taşımacılığında farklı modlarda hizmet veren gözde bir iş alanıdır. Bunun önemi ilerleyen zamanlarda daha açık bir şekilde anlaşılacaktır.
Mustafa REVAN
Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı Eğitmeni
- Kaynakça
1) U.S. Department of Transportation. “Hazmat Intelligence Portal”. https://hip.phmsa.dot.gov/analytics/saw.dll? Dashboard (27.03.2014).
2) Yılmaz Z, Erol S, ‘Trasportation of hazardous materials (hazmat) a literature survey, 2015